W nocy z 4 na 5 maja 1944 roku, na polach w okolicy miejscowości Wola Gałęzowska, miał miejsce drugi w naszej gminie zrzut cichociemnych.
Dziś, tak samo jak w rocznicę pierwszego zrzutu, chcielibyśmy przybliżyć sylwetki żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej, którzy tamtej nocy zdecydowali się skoczyć by walczyć o wolność okupowanej Ojczyzny.
O technicznej stronie operacji WELLER 26 pisaliśmy na naszym blogu tutaj.
Z 4 na 5 maja, na placówkę odbiorczą "Szczur" w okolicach miejscowości Wola Gałęzowska k. Bychawy, 31 km od Janowa Lubelskiego zrzucono cichociemnych z ekipy L:
ur. 21 marca 1912 w Markach.
W czasie nauki w Państwowym Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie wyjechał do Anglii, gdzie zdał maturę. Po powrocie do Polski powtórnie zdawał egzamin dojrzałości. W latach 1931–1933 i 1934–1936 studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, która ukończył z dyplomem magistra nauk ekonomicznych. Po studiach pracował w przędzalni swojego ojca w Markach.
W latach 1933 - 1934 był podchorążym w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, a następnie odbył praktykę w 2 Szwadronie Pionierów w Warszawie[1].
24 sierpnia 1939 roku został zmobilizowany do 2 Szwadronu Pionierów i w jego szeregach walczył w kampanii wrześniowej 1939 roku. 12 października przekroczył granicę polsko-węgierską. Został internowany na Węgrzech. Po ucieczce przedostał się do Francji, gdzie 18 listopada przydzielono go do 4 szwadronu szkoleniowego 1 Pułku Pancernego (w organizacji). Od maja 1940 roku służył w 10 pułku strzelców konnych. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie w dalszym ciągu służył w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej.
Zgłosił się do służby w kraju. Odbył przeszkolenie ze specjalnością w dywersji i broni pancernej. Został zaprzysiężony 14 lutego 1944 roku w Ostuni we Włoszech. Zrzucono go w Polsce w nocy z 4 na 5 maja 1944 roku w ramach operacji lotniczej o kryptonimie „Weller 26” dowodzonej przez majora nawigatora Józefa Gryglewicza na placówkę odbiorczą „Szczur” w pobliżu wsi Wola Gałęzowska. Po aklimatyzacji w Warszawie pozostawał w dyspozycji Komendy Głównej AK. W czerwcu dostał przydział do Okręgu Polesie AK na stanowisko oficera ds. zleceń komendanta Okręgu Henryka Krajewskiego „Trzaski”. Po przekształceniu Komendy Okręgu w Sztab 30 Dywizji Piechoty AK został mianowany oficerem operacyjnym i informacyjnym Dywizji. W czasie marszu na Warszawę (w połowie sierpnia 1944 roku) dowodził jedną z kompanii Dywizji. Dywizja została rozbrojona przez Armię Czerwoną ok. 15–17 sierpnia 1944 roku w Dębem Wielkim. Whitehead przedarł się do Świdra, gdzie został aresztowany przez NKWD. Został wywieziony do łagru w Riazaniu. Uczył tam języka angielskiego. Został zwolniony 3 listopada 1947 roku i wrócił w 1948 roku do Polski pod nazwiskiem Wójcik. W tym samym roku uciekł z Polski i 11 lutego 1949 roku przybył do Wielkiej Brytanii. Został zdemobilizowany 10 marca tego roku.
Początkowo zamieszkał w Bournemouth, następnie przeniósł się do Londynu, gdzie prowadził pub. W 1981 roku wrócił do Polski i osiedlił się w Zakopanem gdzie zmarł 22 marca 1984 roku.
Odznaczenia:
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Jan Wojciech Walter vel Jan Borzykowski, pseud.: „Cyrkiel”, „Ekierka” – polski inżynier, kapitan saperów Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, cichociemny.
Będąc uczniem Łukowskiej Szkoły Handlowej walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, ochotniczo wstąpiwszy jako harcerz do Pogotowia Wojennego przydzielony do 4 pułku piechoty Legionów. Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach i zdaniu matury w 1923 roku dostał się na Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Tytuł inżyniera uzyskał w 1927 roku. Po rocznej służbie w Szkole Podchorążych Rezerwy Saperów Kolejowych w Legionowie podjął pracę w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych jako kreślarz. Od 1938 roku pracował w Wydziale Komunikacyjno-Budowlanym Komisariatu Rządu w Warszawie.
We wrześniu 1939 roku służył w Oddziale II Sztabu Naczelnego Wodzajako instruktor szkolenia saperskiego dla dywersji pozafrontowej. Przekroczył granicę polsko-rumuńską 18 września 1939 roku. Był internowany w Rumunii do 30 listopada 1939 roku. 5 grudnia dotarł do Francji, gdzie został skierowany do Centrum Wyszkolenia Saperów w Wersalu. Od marca 1940 roku służył w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Podhalańskich. Brał udział w bitwie o Narwik na stanowisku dowódcy plutonu pionierów w kompanii sztabowej w 2 półbrygadzie. Po upadku Francji w czerwcu 1940 roku dostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł pod dowództwo brytyjskie, a następnie skierowano go do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich na stanowisko II adiutanta batalionu, a następnie dowódcy plutonu saperów.
Zgłosił się do służby w kraju. 15 kwietnia 1943 razem z por. rez. Adolfem Gałackim i ppor. rez. Lechem Buntkowskim został przeniesiony na Kurs Doskonalenia Administracji Wojskowej w charakterze słuchacza. Po przeszkoleniu w zakresie wywiadu został zaprzysiężony 15 grudnia 1943 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza i przeniesiony do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi we Włoszech. Zrzutu dokonano w nocy z 4 na 5 maja 1944 roku w ramach operacji „Weller 26” dowodzonej przez majora nawigatora Józefa Gryglewicza (zrzut na placówkę „Szczur” położoną w okolicach Bychawy). Po aklimatyzacji w Lublinie dostał przydział do Oddziału III Operacyjnego Komendy Okręgu Lublin AK na stanowisko szefa służb saperskich.
Po rozwiązaniu AK pozostał w konspiracji. Był przewidziany na szefa Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego Komendy Okręgu AK. 13 sierpnia 1945 roku zatrudnił się jako inżynier w DOKP w Lublinie, a od października pracował jako kreślarz w PKWN.
20 października 1945 roku został przypadkowo aresztowany przez UB. Przebywał w łagrach: Jogła w obwodzie nowogrodzkim i w okolicach Swierdłowska. 13 listopada 1947 roku wrócił do Polski. Później pracował kolejno: w Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych (1948–1950, inspektor nadzoru budowlanego), w Zasadniczej Szkole Budowlanej dla Pracujących nr 2 (1950–1961, nauczyciel przedmiotów zawodowych, a później zastępca dyrektora), w Miejskim Przedsiębiorstwie Instalacyjnym (1961–1971), po czym przeszedł na emeryturę.
W latach 1970–1974 był prezesem Zespołu Cichociemnych w Warszawie.
Zmarł w Warszawie 19 lipca 1976 roku.
Ordery i odznaczenia:
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi
Andrzej Prus-Bogusławski – polski oficer, cichociemny (pseud. „Pancerz”), dziennikarz, pisarz, autor książek historycznych.
Urodzony w Lublinie 6 listopaca 1919 roku.
Od 1929 uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, w 1937 zdał egzamin dojrzałości. W gimnazjum oraz w wojsku używał nazwiska Andrzej Bolesław Bogusławski.Podczas nauki w szkole działał w Związku Harcerstwa Polskiego, jako zastępowy, następnie drużynowy 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej.
Od 15 września 1937 w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, po jej ukończeniu, od czerwca 1938 jako sekcyjny 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Augustowie. Od sierpnia 1938 przeniesiony do rezerwy w stopniu wachmistrza podchorążego.
W październiku 1938 podjął studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W lipcu 1939 uczestnik ćwiczeń rezerwy w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Augustowie.
24 sierpnia 1939 zmobilizowany, przydzielony jako dowódca 2 plutonu 2 szwadronu 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, w składzie Samodzielne Grupy Operacyjnej „Narew”. Uczestniczył w walkach m.in. w Prusach Wschodnich, w rejonie Szumowa oraz w bitwie pod Olszewem. Od 13 września przebijał się do Wołkowyska, stamtąd w składzie samodzielnego dywizjonu 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, dowodzonego przez mjr. Mieczysława Skrzyńskiego, w składzie rezerwowej Brygady Kawalerii „Wołkowysk”. Od 22 września we współdziałaniu ze 103 Pułkiem Szwoleżerów.
W nocy 23/24 września 1939, na rozkaz dowódcy brygady, wraz z dywizjonem pod Gibami przekroczył granicę z Litwą w rejonie strażnicy Budwieć, internowany, m.in. w Rakiszkach. 1 kwietnia 1940 uciekł, przez Rygę dotarł 2 kwietnia 1940 do Sztokholmu, następnie od 30 maja 1940 w pólnocnej Norwegi, z zamiarem wstąpienia do Brygady Podhalańskiej. Po ewakuacji aliantów, 8 czerwca 1940 o godz. 20.15 kutrem rybackim „Hornoy” wyruszył do Finlandii, dopłynął następnego dnia, w porcie nakazano odpłynięcie. Do 29 czerwca 1941 w Ruukki pod Oulu. Od 30 czerwca 1941 ponownie w Sztokholmie, 2 listopada 1941 dotarł do Londynu.
13 listopada 1941 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Po weryfikacji przydzielony jako dowódca pocztu dowódcy 2 szwadronu 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej w Montrose. Od 24 maja 1942 jako tłumacz na kursie budowy czołgu „Valentine”, od 2 lipca ponownie w 24 Pułku Ułanów.
Od 12 grudnia 1942 uczestnik kursu oficerów wywiadu w Centrum Wyszkolenia Saperów, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 grudnia 1942. Od 26 kwietnia do 22 maja 1943 uczestnik brytyjskiego kursu pancernego, prawdopodobnie w Catterick Camp.
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w broni pancernej i dywersji, uczestnik kursów: zaprawowego, dywersyjnego, spadochronowego, walki konspiracyjnej, odprawowego. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 15 grudnia 1943 w Chicheley. Od stycznia 1944 w konwoju morskim z Glasgow, przez Atlkantyk i Gibraltar dopłynął do Neapolu, następnie koleją do Fasano oraz Laureto nieopodal Brindisi.
Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 4/5 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 26”. Zrzut na placówkę odbiorczą „Szczur”, w okolicach miejscowości Wola Gałęzowska k. Bychawy, 31 km od Janowa Lubelskiego.
Po skoku oraz aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, przydzielony jako instruktor broni pancernej Oddziału III (operacyjnego) Komendy Okręgu Lublin AK, a także do komórki legalizacyjnej. Wg. Krzysztofa A. Tochmana, podczas akcji „Burza” adiutant kpt. Konrada Schmedinga ps. Młot, dowódcy 8 Pułku Piechoty Legionów AK.
Po 22 lipca 1944 zamieszkał w Lublinie pod fałszywą tożsamością Łowieniecki. Od września 1944 urzędnik i pomocnik księgowego Spółdzielni Kierowców i Pracowników Samochodowych woj. lubelskiego.
Od 22 stycznia 1945 dziennikarz Działu Informacji Krajowej i Zagranicznej Polskiego Radia w Lublinie. W lutym 1945 powołany do LWP, przydzielony do kompanii gospodarczej Szkoły Oficerskiej w Lublinie. Wyreklamowany przez Polskie Radio, zatrudniony jako kierownik Działu Lokalnego, następnie nasłuchu. Od sierpnia 1945 sekretarz, póżniej zastępca kierownika, następnie kierownik Wydziału Audycji Zagranicznych Polskiego Radia w Warszawie. Uczestniczył w audycjach propagandowych wzywających żołnierzy PSZ do powrotu do Polski.
19 września 1945 ujawnił się jako cichociemny, powrócił do prawdziwego nazwiska. W 1946 podjął studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, w 1948 obronił dyplom, wstąpił do PPR. Uczestniczył w propagandowych audycjach radiowych, m.in. „Fala 56”, prowadził szkolenia ideologiczne w Związku Zawodowym Dziennikarzy RP.
Od 1948 w zainteresowaniu UB, jeszcze przed formalnym zwerbowaniem donosił na Cichociemnego Michała Nowakowskiego. 19 czerwca 1951, z obawy o swój standard życia, zwerbowany jako tajny współpracownik UB ps. Andrzej, w celu rozpracowania mieszkających w Warszawie Cichociemnych, oficerów Oddziału VI (Specjalnego). Donosił bezpiece m.in. na pozostającego na emigracji swojego ojca ppłk Antoniego Bogusławskiego, Cichociemnych: Kazimierza Bernaczyka-Słońskiego, Tomasza Kostucha, a także „Żydów – syjonistów” m.in. w Polskim Radiu. W jednej z ocen okresowych informatora, z 27 marca 1954 podkreślono, że „podczas współpracy dał szereg kompromitujących materiałów o środowisku oraz na podstawie jego materiałów aresztowano figuranta b. ofic. Oddziału VI, który otrzymał 5 lat więzienia”.
Po październiku 1956 nadal współpracował z Wydziałem II SB Komendy MO m.st. Warszawy, od maja 1958 z Wydziałem VII Departamentu II MSW.
W 1982 przeszedł na wcześniejszą emeryturę, wyemigrował wraz z żoną do Francji. Współpracował z wydawanymi we Francji: „Kontaktem”, paryską „Kulturą” i „Zeszytami Historycznymi” oraz londyńskim „Dziennikiem Polskim”. Początkowo mieszkał u córki w Paryżu, następnie we własnym mieszkaniu na przedmieściach Paryża w Charenton-le-Pont. Przyjmował w swoim mieszkaniu wiele osób ze środowiska polskiej emigracji oraz opozycji demokratycznej we Francji.
Autor książek historycznych nt. II wojny światowej. Od 19 czerwca 2006 w polskim Domu Spokojnej Starości w Lailly-en-Val (Francja), tam zmarł 24 października 2006. Pochowany na cmentarzu w Montmorency.
Twórczość:
- Pod Gwiazdą Polarną: Polacy w Finlandii 1939-1941, Typografika, Warszawa-Paryż 1997,
- W znak Pogoni: internowanie Polaków na Litwie IX 1939-VII 1940, wyd. Adam Marszałek, Toruń 2004
Ordery i odznaczenia:
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Adam Andrzej Michał Krasiński vel Adam Zawadzki vel Adam Kmieć, pseud. „Szczur”, „Inkus” – podporucznik kawalerii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, cichociemny.
Urodzony w Warszawie 8 listopada 1921 roku.
Od 1933 do 1937 uczył się w College St. Jean we Fryburgu, następnie w Prywatnym Gimnazjum Męskim (dr Jana Wieczorkowskiego) w Rabce.
Działał w harcerstwie, mieszkał w internacie OO. Benedyktynów.
We wrześniu 1939 nie zmobilizowany. 18 września przekroczył granicę polsko-rumuńską w Zaleszczykach.
Wyruszył przez Jugosławię i Włochy, 17 stycznia 1940 dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich SIł Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przeszkolony w Camp de Coëtquidan, przydzielony do szwadronu ckm 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej.
Po upadku Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 23 czerwca przydzielony do 24 Pułku Ułanów. W 1941 zdał egzamin dojrzałości, od 28 maja w Szkole Podchorążych. Po jej ukończeniu w grudniu 1942 mianowany podchorążym. Do 23 maja 1943 dowódca sekcji kurierów w plutonie wsparcia 24 Pułku Ułanów (1 Dywizja Pancerna).
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji oraz broni pancernej. 15 grudnia 1943 zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK w Chicheley. Mianowany kapralem podchorążym 1 stycznia 1944. Przeniesiony do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi we Włoszech, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 5 maja 1944.
Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 4/5 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 26”. Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Szczur”, w okolicach miejscowości Wola Gałęzowska k. Bychawy, 31 km od Janowa Lubelskiego.
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Od czerwca przydzielony do Okręgu Brześć AK, jako dowódca plutonu 82 Pułku Piechoty 30 Dywizji Piechoty, następnie dowódca kompanii szkolnej. Planowany jako dowódca I batalionu.
Jako dowódca jednej z grup 30 Dywizji Piechoty AK uczestniczył w marszu na Warszawę.
Po rozbrojeniu dywizji przez Sowietów, 19 sierpnia 1944 aresztowany przez NKWD w miejscowości Dębe Wielkie. Podczas transportu do Brześcia uciekł. Ponownie aresztowany jako Adam Kmieć w rejonie Białej Podlaskiej.
W listopadzie 1944 więziony i torturowany przez NKWD w jamach (ziemiankach?) w Krześlinie (pow. Siedlce), w połowie stycznia 1945 wywieziony do Kutna. Pod koniec stycznia 1945 skazany na 10 lat łagru przez Wojenny Trybunał Rosji Sowieckiej. Przetransportowany przez Gniezno, Siedlce do Brześcia, od marca 1945 przez 37 dni transportowany do łagru w Krasnojarskim Kraju na Syberii.
W kwietniu 1945 zachorował na dystrofię, osadzony w obozie wydzielonym OŁP nr 2 – stacja Reszoty, 4503 km Kolei Transsyberyjskiej, przedmieście Tajszetu. Prawdopodobnie w czerwcu 1945 zamordowany w Reszotach przez komendanta łagru OŁP nr 2. Według innej wersji zginął śmiercią męczeńską w kwietniu 1946.
Odznaczenia:
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Józef Zając pseud.: Kolanko, Rozdzielacz, Zawór - porucznik piechoty (nr legitymacji oficerskiej: A.10184), uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), urzędnik samorządowy, rachmistrz Starostwa w Kopyczyńcach, żołnierz Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Warszawa AK, zastępca dowódcy 9 kompanii Batalionu Kiliński, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii francuskiej, Powstania Warszawskiego, dwukrotnie więzień niemieckich obozów jenieckich: Colmar, Neuf-Brisach, Kaisersteinbruch, Stalag I A k/Królewca (1940-1942) oraz Ożarów, Stalag 344 Lamsdorf, Oflag II-D Gross Born, Oflag X A Sandbostel (1944-1945), cichociemny. Specjalność wojskowa: broń pancerna.
Urodzony w Gorlicach 10 marca 1902 roku.
Uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu. Potem podjął naukę w Szkole Handlowej w Krakowie.
W 1918 ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Przydzielony do 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu, następnie w 1 Kompanii Sztabowej przy Brygadzie Podhalańskiej w Nowym Targu.
Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej: w Grupie Operacyjnej płk. Józefa Rybaka (kwiecień – lipiec 1920) oraz w walkach pod Łunińcem, Pińskiem, Białymstokiem i Siedlcami. Z 1 kompanią sztabową 21 Dywizji Piechoty Górskiej ppłk. Andrzeja Galicy uczestniczył w ofensywie sierpniowej na linii Łuków – Białystok – Grodno – Lida – Nowogródek – Wilno.
Po demobilizacji w 1921 przyjechał do Białej, pracował na kolei w Muszynie, w Składnicy Kółek Rolniczych w Nowym Sączu i spółce wodociągowej w Borysławiu.
W latach 1924–1939 pracował jako rachmistrz w Wydziale Powiatowej Rachuby Starostwa w Kopyczyńcach (dawne Kresy, obecnie Ukraina). Działał społecznie, m.in. w Powiatowym Związku Straży Pożarnych w Kopyczyńcach (1933 – 1939).
W kampanii wrześniowej 1939 wyreklamowany przez starostę od służby. 18 września 1939 opuścił Polskę przez granicę w Zaleszczykach (wówczas na granicy II R.P. z Rumunią) i przez Rumunię, Jugosławię, Grecję, statkiem s/s Pułaski w październiku dotarł do Francji.
24 października 1939 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od 27 października 1939 do 10 kwietnia 1940 w Szkole Podchorążych Piechoty w Camp de Coëtquidan.
Od 28 kwietnia do 22 czerwca 1940 walczył w kampanii francuskiej jako dowódca drużyny kaem, następnie zastępca dowódcy plutonu w 2 kompanii 2 batalionu 3 Pułku Grenadierów Śląskich 1 Dywizji Grenadierów. W maju 1940 awansowany na stopień plutonowego podchorążego.
Po upadku Francji, 22 czerwca 1940 złapany na granicy podczas próby przedostania się do Szwajcarii. Od 28 czerwca 1940 do czerwca 1942 w niewoli niemieckiej (numer jeniecki: 10798), m.in. w obozach na terenie Francji: Colmar, Neuf-Brisach, następnie w Stalagu XVII A Kaisersteinbruch (Austria).
Na przełomie stycznia i lutego 1941 przeniesiony do Stalagu I A k/Królewca (obecnie Dołgorukowo). Tam zachorował na płuca, przeniesiony do Szpitala Polskiego w Marsylii, następnie do szpitala w Clermont-Ferrand.
14 lipca 1942 wraz z kilkunastoma osobami uciekł barką morzem do Gibraltaru. W sierpniu 1942 przedostał się przez Pireneje i Francję do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Pod koniec sierpnia 1942 przydzielony do 1 Pułku Rozpoznawczego 1 Dywizji Pancernej jako zastępca dowódcy plutonu.
W marcu 1943 pytany przez Szefa Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, czy chce iść do Kraju i walczyć w AK, odpowiedział – Jeżeli prędzej wejdę do zadań w Kraju aniżeli 1. Dywizja Pancerna wyruszy na front – to tak. 28 marca 1943 podpisał pisemną deklarację – Zgłaszam ochotniczo swą kandydaturę do użycia mnie do pracy w Kraju. Deklaracja niniejsza jest równoznaczna ze złożeniem przysięgi zobowiązujacej do przestrzegania tajemnicy. 1 kwietnia 1943 deklaracja z adnotacją „TAJNE” została zarejestrowana pod l.dz. 1512/21 w Oddziale Specjalnym Sztabu Naczelnego Wodza.
Od 10 maja 1943 do 20 marca 1944 uczestniczył w wielu szkoleniach dla Cichociemnych. Był także instruktorem kursu specjalnego.
31 października 1943 ukończył kurs nr 1, m.in.: bytowanie, taktyka działań dywersyjnych, minerstwo, łączność i elektrotechnika, szkolenie strzeleckie, w zakresie broni, motorów, język niemiecki, wychowanie fizyczne, technikę zbierania informacji i meldowania (m.in. fotografia, atramenty utajnione).
6 czerwca 1943 ukończył szkolenie zaprawowe nr R18 w STS 25 (STS – Special Training School) w Invernesshire (Garramour, k. Arisaig). 28 lipca 1943 szkolenie nr 18 (m.in. sabotażu oraz „przydatnych umiejętności” w „szkole szpiegów” STS 34 – the Drokes, Beaulieu – Hampshire. Od 30 sierpnia do 9 września 1943 przeszkolony na kursie oficerskim w używaniu sprzętu wroga.
Od 16 września do 10 listopada 1943 uczestnik szkolenia (klasa nr 9) w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Catterick Camp, m.in. z kierowania, strzelania oraz łączności brytyjskiego czołgu Valentine II. Opiekunami jego grupy na przeszkoleniach specjalnych byli: ppłk. Stefan Majewski, następnie rtm. Czaykowski i mjr. Szymański.
Na karcie wyszkolenia odnotowano: „Wiadomości podstawowe – dobre. Z budowy czołgu – dobry. Z jazdy – dobry. Wyróżniał się pilnością, systematycznością. Ogólnie – bardzo dobry”. W listopadzie 1943 ukończył kurs taktyczny w zakresie działania plutonu czołgów. Na karcie wyszkolenia odnotowano: „Inteligentny, spokojny, orjentuje się szybko, pobiera decyzje logicznie i slusznie. Wykazywał dużo pilności, pracowitości i zainteresowania przedmiotem. Mjr Zyrkiewicz, kpt. Orliński”. Opinia ogólna – Kurs ukończył z wynikiem b. dobrym. Wykazał dużo pilności i zainteresowania. Nadaje się na z-cę dowódcy plutonu czołgów, a po praktyce w linji na dowódcę plutonu czołgów. Komendant Szkoły Pacernej Mjr Zyrkiewicz”.
13 listopada 1943 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Po przeszkoleniu m.in. w dywersji i broni pancernej zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 15 grudnia 1943 w Chicheley, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Instruktor kursu specjalnego. 24 grudnia 1943 podpisał deklarację m.in. zobowiązującą do zachowania całkowitej tajemnicy.
26 grudnia 1943 dowódca kursu odprawowego kpt. Jan Lipiński wystawił mu opinię: "Przygotowany do pracy w Kraju. Sumienny i pracowity. Wysokie poczucie dyscypliny. Będzie dobry kierownik grupy."
Przetransportowany do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi (Baza nr 11) we Włoszech. 12 kwietnia 1944 przybył na Stację Wyczekiwania „B”, 3 maja 1944 przesunięty na Stację Wyczekiwania „A”. 4 maja 1944 przekazany do dyspozycji wojskowych władz alianckich.
Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 4/5 maja 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej ,„Weller 26” na placówkę „Szczur”, 31 km od Janowa Lubelskiego pod Bychawą, w okolicy wsi Wola Gałęzowska.
Do 31 lipca 1944 w oddziałach leśnych AK. Zranił się w rękę udzielając pomocy rannemu koledze, ppor. Adamowi Dąbrowskiemu, ps. Puti.
Wraz z kurierem Delegatury Rządu na Kraj udał się do Warszawy. Aklimatyzacja u „ciotki” Michaliny Wieszeniewskiej ps. Antosia i innych, w mieszkaniach na ul. Bielańskiej, Saskiej Kępie (prawdopodobnie przy ul. Katowickiej 1), Twardej 16.
Jego łączniczką była „ciotka” Zofia Podoska ps. Frania. Po aklimatyzacji przydzielony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty (pod ps. Zawór), jednak przydział ten nie został zrealizowany.
Od 5 maja do 31 lipca 1944 przydzielony do Okręgu Warszawa AK. Ok. 26 lipca otrzymał rozkaz gotowości, nawiązania współpracy z Cichociemnym por. Tadeuszem Jaworskim ps. Bławat (mieszkał na Powiślu). Przydzielono mu: Cichociemnego ppor. Zbigniewa Wilczkiewicza ps. Kij, także dwóch podoficerów z ul. Nowogrodzkiej. Drużyna liczyła 18 żołnierzy.
1 sierpnia 1944 w godzinach dopołudniowych na spotkaniu z „ciotką” Antosią. O godz. 14.45 otrzymuje rozkaz udania się wraz z grupą na pkt. 1 – ul. Nowogrodzką. Nie docierają do celu z powodu strzelaniny z dużym oddziałem niemieckim. Wycofują się w kierunku na pkt. 2 – ul. Bagno. Tam wraz z kilkoma ochotnikami budują barykady u zbiegu ulic Świętokrzyskiej z Zielną, od strony Ogrodu Saskiego. Przyłączają się do oddziału walczącego o zdobycie PAST-y przy ul. Zielnej. W walkach ginie dowódca i zastępca dowódcy oddziału.
Wraz ze swoją grupą walczy z czołgami i piechotą niemiecką w rejonie ulic: Bagno – Świętokrzyska – Próżna, Zielna – gmach PAST-y. 5 sierpnia dnia nawiązuje łączność z 41 kompanią „Romański”, dowodzoną przez por. Romana Alojzego Wyczółkowskiego.
5 sierpnia 1944 mianowany zastępcą dowódcy 9 kompanii Batalionu Kiliński. Otrzymuje zadanie obrony rejonu pl. Grzybowskiego oraz ulic: Grzybowska – Ceglana – Graniczna – Żelazna Brama – Królewska – Marszałkowska – Zielna – Świętokrzyska, ew. dojścia do Pl. Bankowego. Ranny w obie nogi.
W wypadzie na zajętą przez Niemców i płonącą ul. Graniczną od strony Żelaznej Bramy zdobywa broń i jeńców. Uwalnia oraz ewakuuje rannego w nogi radiotelegrafistę wraz z radiostacją.
Jego kompania walczy o utrzymanie placówki „Królewska 16” (budynek naprzeciwko ruin giełdy), położonej na obrzeżu Ogrodu Saskiego (róg Placu Grzybowskiego, Granicznej oraz Królewskiej; z drugiej strony Zielnej i Świętokrzyskiej. Pośrodku „PAST-a”).
Placówka nazywana była „Twierdzą Królewska 16” z powodu zaciętych walk – Niemcy atakowali ją ponad 30 razy, z użyciem lotnictwa, granatników, kompanii piechoty oraz dwóch czołgów – za każdym razem ataki Niemców były bezskuteczne.
W nocy z 17 na 18 sierpnia 1944 wraz z por. Jerzym Skupieńskim ps. Jotes kieruje akcją zaminowania ulicy prowadzącej do ul. Królewskiej 16 i kamienicy przy ul. Próżnej 14 (siedziba dowództwa 9 kompanii). Na skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej z Królewską oraz u wylotu ul. Próźnej na ul. Marszałkowską miny położyło wraz z nimi ośmiu powstańców: Wacław Nowakowski ps. Zygmunt, Tadeusz Nowakowski ps. Wójcik, Ludwik Tomaszewski ps. Chlebowski, Wacław Kac ps. Bronikowski, Zbigniew Goszcz ps. Pech, Franciszek Jelonek ps. Żandarm, Jerzy Retmańczyk ps. Czarny, Toman Furman ps. Sęp.
Kilkakrotnie organizuje kontrnatarcia, zakończone sukcesem: zdobyciem broni oraz jeńców. Uzbrojenie kompanii stanowiła broń zdobyta na Niemcach, m.in.: 2 ckm, 1 km, 40 kb., 2 miotacze płomieni, 10 pistoletów maszynowych MP40 zwanych Schmeisserami, 12 pepeszek rosyjskich, 20 pistoletów. Po rozbiciu baonu „Kiliński”, od 9 września jako kompania „Romański” w 1 Batalionie Szturmowym Rum, IV rejon: Śródmieście – Północ (Warszawa).
Wyróżnił się umiejętnościami dowódczymi, także osobistym męstwem, szczególnie 18 sierpnia 1944. Tego dnia trwały całodzienne, ciężkie boje na pl. Grzybowskim oraz ul. Królewskiej przeciw przeważającym siłom Niemców, nacierającym pod osłoną czołgów. Wyróżnił się także podczas szturmu na Hale Mirowskie, przeprowadzonego w nocy 30/31 sierpnia, w ramach akcji „na pomoc Starówce”.
Lekko ranny 19 września 1944 podczas wizytowania placówki „Królewska 16”. Przez ok. 2 dni przebywał w Punkcie Sanitarno-Opatrunkowym kompanii przy ul. Próżnej 14.
1 października 1944 awansowany przez Naczelnego Wodza na stopień porucznika. Za męstwo i osobistą odwagę w czasie Powstania Warszawskiego odznaczony przez Dowódcę Armii Krajowej Krzyżem Walecznych po raz trzeci i czwarty (rozkaz nr 512 z sierpnia 1944) Na rozkaz dowódcy Batalionu „Rum”, Cichociemnego kpt. Kazimierza Bilskiego, wraz ze swoim oddziałem idzie do niewoli.
Po kapitulacji powstania od 5 października 1944 do 2 maja 1945 w obozach niemieckich (jako „Józef Synek”): początkowo Ożarów, osadzony 8 października w Stalagu 344 Lamsdorf, następnie 18 października przeniesiony do Oflagu II-D Gross Born (numer jeniecki 101658/318), potem do Oflagu X A Sandbostel.
Na rozkaz polskiego dowódcy obozu Gross Born płk. dypl. Ignacego Izdebskiego, przekazuje przeszmuglowane przez siebie ok. 25 tys. zł do dyspozycji polskich jeńców. Ewakuacja piesza 28 stycznia 1945 do Oflagu X C Lübeck (Lubeka), do którego dotarł 20 kwietnia 1945 (numer jeniecki: 10658).
Uwolniony z obozu jenieckiego 2 maja 1945 przez żołnierzy brytyjskiej 2 Armii. 10 maja 1945 przybył do Wielkiej Brytanii, następnego dnia zameldował się w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.
1 lipca 1945 otrzymał od Szefa Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza rozkaz pracy w Głównej Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej Sztabu Głównego (zarządzenie L.1141/Pers.Pfn. z 30 maja 1945). Funkcjonowała ona przy 11 Leopold Road w Londynie, do 1949.
W dyspozycji Oddziału Specjalnego Szefa Sztabu Głównego, potem Komisji Likwidacyjnej Specjalnej Sztabu Głównego, następnie przydzielony do Oddziału Personalnego Sztabu Głównego (L.dz.544/Pers.M.S./47) z równoczesnym przydziałem do Głównej Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej Sztabu Głównego. Od 16 listopada 1945, na wniosek ppłk dypl. Utnika, z braku etatu w Sztabie Głównym, formalnie przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty, faktycznie nadal w Komisji Weryfikacyjnej.
29 listopada 1945 zweryfikowany przez Główną Komisję Weryfikacyjną AK w Londynie.
Pracował w Głównej Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej Sztabu Głównego do 31 maja 1947. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii. Działał w Kole Cichociemnych w Londynie.
Zmarł 9 października 1968 w Londynie, pochowany na cmentarzu Gunnersbury – Sq. FA gr 91 (Londyn, Wielka Brytania).
Odznaczenia:
- Srebrny Krzyż Zasługi – 1939
- Krzyż Walecznych – po raz pierwszy i drugi za udział w kampanii francuskiej 1940 (wrzesień 1944)
- Krzyż Walecznych – po raz trzeci i czwarty – za męstwo i osobistą odwagę w czasie Powstania Warszawskiego (rozkaz Dowódcy Armii Krajowej nr 512 z sierpnia 1944
- Medal Wojska – po raz pierwszy (1 sierpnia 1946) i drugi (15 lutego 1947) za wybitną gorliwość i szczególnie sumienne wypełnianie swych obowiązków służbowych.
- Medal Wojska – po raz trzeci (maj 1946) za udział w kampani francuskiej.
- Medal Wojska – po raz czwarty (maj 1946) za ucieczkę z niewoli niemieckiej i przedzieranie się przez Pireneje do Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.
Twórczość:
- Autor wspomnień „Służba na odcinku”, opublikowanych w: „Drogi Cichociemnych” (wyd. I, II, III, Veritas, Londyn, 1954, 1961, 1972, Bellona, Warszawa, 1993, 2008).
Adam Zbigniew Dąbrowski pseud.: „Puti”, „Tunel” – podporucznik piechoty, harcerz, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Okręgu Warszawa AK, uczestnik kampanii norweskiej, Powstania Warszawskiego, cichociemny.
urodzony 23 czerwca 1921 roku w Czerniowcach (wtedy w Rumunii).
Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Kołomyi, w 1939 ukończył pierwszą klasę.
Działał w Związku Harcerstwa Polskiego.
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. 19 września 1939 przekroczył w Kutach granicę z Rumunią. Od 1 listopada we Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 2 Pułku Grenadierów Wielkopolskich 1 Dywizji Grenadierów.
Od lutego 1940 przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Awansowany na stopień starszego strzelca podchorążego, ze starszeństwem od 20 marca 1940. Od 22 kwietnia uczestnik kampanii norweskiej, walczył w bitwie o Narvik. Od 15 czerwca 1940 ponownie we Francji.
Od 21 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od lipca przydzielony do Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców. Od 21 maja do 31 grudnia 1942 w Szkole Podchorążych Piechoty, do kwietnia uczestnik kursu przeciwgazowego przy 1 Brygadzie Strzelców, następnie w listopadzie uczestnik kursu motorowego przy 16 Brygadzie Pancernej. Od 17 maja 1943 na stażu w oddziałach brytyjskich.
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 15 października przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Po przeszkoleniu m.in. w dywersji zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 23 września 1943. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Mianowany na stopień kaprala podchorążego ze starszeństwem od 1 stycznia 1944 r. Przeniesiony do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi we Włoszech. Awansowany na stopień podporucznika 5 maja 1944.
Zrzucony do okupowanej Polski w nocy 4/5 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 26”. Zrzut na placówkę odbiorczą „Szczur”, w okolicach miejscowości Wola Gałęzowska k. Bychawy, 31 km od Janowa Lubelskiego.
Po skoku ranny, pomocy udzielił mu ppor. Józef Zając, ps. Kolanko, który podczas jej udzielania zranił się w rękę. Przez pewien czas leczony w Warszawie.
W Powstaniu Warszawskim jako oficer dyspozycyjny oraz dowódca 3 plutonu w oddziale osłonowym Kwatery Głównej Komendy Okręgu Warszawa AK, dowodzonym przez Cichociemnego, por. Ludwika Witkowskiego ps. Kosa.
Poległ 4 września 1944 wraz z innymi żołnierzami, zasypany w gmachu PKO, w Warszawie przy ul. Jasnej 9, w sztabie Komendy Okręgu.
Odznaczenia:
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie za męstwo i odwagę.
